Қазақстанның қаржы нарығында Отбасы Банк акционерлік қоғамы ерекше орын алады. Бұл – мемлекеттік қолдауға ие, тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін іске асыратын, негізгі мақсаты азаматтарды қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету болып табылатын бірегей қаржы институты. Қаржылық сарапшы ретінде, біз бұл банктің қызметін, несие өнімдерін, клиенттерге арналған мүмкіндіктерін және жалпы нарықтағы орнын егжей-тегжейлі қарастырамыз.
Отбасы Банкке Жалпы Шолу және Тарихы
Отбасы Банк, бұрынғы "Қазақстанның Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ атауымен белгілі, 2003 жылы Қазақстан Республикасының "Тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы" заңына сәйкес құрылған. Ол 2003 жылдың шілдесінде заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәлік алып, сол жылдың қыркүйек айынан бастап филиалдарын дамытуды бастады. Банк "Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі" АҚ арқылы 100 пайыз мемлекет меншігінде. Бұл мемлекеттік қолдау банктің сенімділігі мен тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Банктің негізгі бизнес моделі – тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесін енгізу. Яғни, салымшылар тұрғын үй алу үшін қаражат жинайды, мемлекеттен жылдық 20 пайыз мөлшерінде (МЖӘ-нің 200 еселенген мөлшерінен аспайтын) сыйлықақы алады және қажетті жинақ сомасы жиналғаннан кейін субсидияланған ипотекалық несиелерге қол жеткізеді. Банк, әсіресе, табысы төмен және орташа отбасыларды, жастарды, әскери қызметшілерді, әйелдерді және басқа да әлеуметтік осал топтарды "Нұрлы Жер", "Ұмай" (әйелдерге арналған), өңірлік жастар бағдарламалары сияқты мамандандырылған бағдарламалар арқылы қолдайды.
Банктің басқарма төрағасы – Ләззат Ибрагимова. Басшылық құрамында бөлшек несиелеу, цифрлық арналар, тәуекелдерді басқару және 17 өңірлік еншілес ұйымдардың басшылары бар, бұл банктің кең ауқымды операцияларын тиімді басқаруға мүмкіндік береді. 2025 жылдың шілде айындағы жағдай бойынша, Отбасы Банктің активтері 4,64 триллион теңгені құрап, Қазақстанның 21 банкі арасында 4-ші орынды иеленді.
Ұсынылатын Несие Өнімдері мен Қызметтер
Отбасы Банк тұрғын үй мәселесін шешуге бағытталған түрлі несие өнімдерін ұсынады:
- Тұрғын үй қарыздары: Бұл несие түрі 100 миллион теңгеге дейінгі сомада беріледі. Пайыздық мөлшерлемелер стандартты бағдарламалар бойынша жылдық 3,5%-дан 5%-ға дейін, мемлекеттік кәсіпорындар үшін 2%-дан 5%-ға дейін, ал әскери қызметшілерге 6% мөлшерлемемен ұсынылады. Қарыз алу мерзімі 25 жылға дейін, кепілге қаржыландырылатын мүлік қойылады.
- Аралық (көпірлік) қарыздар: Бұл да 100 миллион теңгеге дейінгі сомада беріледі. Пайыздық мөлшерлеме жылдық 7%-дан 10,5%-ға дейін. Мерзімі "Жеңіл1" бағдарламасы бойынша ең көбі 9 жыл, ал стандартты бағдарлама бойынша 25 жылға дейін.
- Алдын ала (құрылыс) қарыздар: 50 миллион теңгеге дейінгі сомаға беріледі. Пайыздық мөлшерлеме жылдық 7%-дан 13,5%-ға дейін. Мерзімі 15 жылға дейін, негізгі қарызды өтеу тұрғын үй қарызына ауысқанға дейін кейінге қалдырылуы мүмкін.
Мамандандырылған Бағдарламалар:
- "Ұмай" әйелдер ипотекасы: Жылдық 12 пайызбен, 25 жылға дейін беріледі.
- "Әскери баспана" әскери ипотекасы: Жылдық 3,5%-дан 5%-ға дейін, әртүрлі кейінге қалдырылған төлем құрылымдарымен ұсынылады.
- Өңірлік жастар және әлеуметтік бағдарламалар: 2%-дан 5%-ға дейінгі жеңілдетілген мөлшерлемелермен қолжетімді.
Жалпы алғанда, несиелердің пайыздық мөлшерлемелері мемлекеттік бағдарламалар бойынша 3,5%-дан 5%-ға дейін субсидияланған. Алдын ала қарыздар үшін нарықтық мөлшерлемелер жылдық 13,5%-ға дейін жетуі мүмкін. Салымдарға мемлекеттік сыйлықақы (жылдық 20%, 200 АЕК-тен аспайтын) Жылдық Тиімді Пайыздық Мөлшерлемеге (ЖТПМ) қосылады.
Несиелеу мерзімдері жинақтау кезеңін ескергенде 3-тен 15 жылға дейін, ал тұрғын үй қарыздарының өтеу мерзімі 6-дан 25 жылға дейін созылады. Төлем әдістері аннуитеттік немесе тең негізгі төлемдермен жүзеге асырылады; кейбір өнімдер бойынша негізгі қарызды 3 жылға дейін кейінге қалдыруға рұқсат етіледі.
Комиссияларға келетін болсақ, мемлекеттік бағдарламалар үшін берілетін несиелерде несиені рәсімдеуге немесе өңдеуге ақы алынбайды. Коммерциялық несие өнімдері үшін 1%-дан 2%-ға дейін өңдеу комиссиялары алынуы мүмкін (расталмаған ақпарат). Мерзімінен кешіктірілген төлем үшін кешіктірілген соманың күніне 0,05%-дан 0,1%-ға дейін айыппұл салынады (салалық стандарт; расталмаған).
Ипотекалық несиелер қаржыландырылатын мүлікпен қамтамасыз етіледі. Аралық/алдын ала қарыздар банк несие саясатына сәйкес қосымша кепілдіктерді (мысалы, құрылыс салушының кепілдігі немесе қолма-қол ақша салымы) талап етуі мүмкін.
Өтінім Процесі, Мобильді Қосымша және Тұтынушы Тәжірибесі
Отбасы Банк клиенттерге ыңғайлы болу үшін түрлі өтінім беру арналарын ұсынады. Оларға мобильді қосымша (iOS/Android), веб-портал және республика бойынша 135 филиал мен қызмет көрсету орталықтары кіреді.
Мобильді Қосымша Ерекшеліктері:
Банктің мобильді қосымшасы клиенттерге көптеген қызметтерді ұсынады:
- Биометриялық кіру (саусақ ізі немесе Face ID).
- Шоттарға шолу, несиелерді өтеу.
- Салымдарды толықтыру.
- Филиалдарға алдын ала жазылу.
Дегенмен, пайдаланушы пікірлеріне сәйкес, мобильді қосымшаның Android нұсқасы 1 миллионнан астам жүктеуге ие болғанымен, рейтингі 1,9 (8,7 мың пікір) ғана. iOS нұсқасының рейтингі 2,5. Пайдаланушылар қосымшаның тұрақсыздығына, әсіресе әзірлеуші режимінде жиі істен шығуына және мәжбүрлі жаңартуларға шағымданады. Сондай-ақ, ең жоғары жүктеме кезеңдерінде филиалдарда қызмет көрсетудің баяулығы туралы шағымдар кездеседі.
Өтінім беру және Несие алу процесі:
Цифрлық өтінім беру қосымша арқылы жүзеге асырылады: жеке куәлікті сканерлеу, бейне арқылы тексеру. Филиалдарда KYC (клиентті тану) процесі жеке басын куәландыратын құжаттар және табыс туралы анықтама арқылы жүргізіледі. Банк табыс, жұмыспен қамту және несие тарихы бойынша ұлттық дерекқорларға қарсы автоматтандырылған тексерулер жүргізеді.
Несиелік скоринг және андеррайтинг үшін банк тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіндегі жұмыс өтілін, жинақтардың көрсеткіштерін, несие бюросының деректерін, табыс деңгейін және мемлекеттік бағдарламалардың критерийлерін біріктіретін меншікті скоринг моделін қолданады. Ерекше жағдайлар мен тәуекелі жоғары сегменттер үшін қолмен тексеру жүргізіледі.
Қаражат қарыз алушының шотына тікелей аудару арқылы немесе филиалдарда қолма-қол ақша беру арқылы жүзеге асырылады. Мобильді ақша аударымдары қолдау таппайды.
Реттеуші Мәртебесі, Нарықтағы Орны және Қатысушыларға Кеңестер
Отбасы Банк Қазақстан Ұлттық Банкінің 2003 жылдан бері екінші деңгейлі банк ретінде лицензиясына ие. Ол Базель III капиталы мен өтімділік талаптарына бағынады және PricewaterhouseCoopers LLP аудитінен өтеді. Банктің қызметіне қатысты ірі айыппұлдар туралы ақпарат жоқ. Fitch рейтинг агенттігі банктің тәуекелдерді қатаң бақылауын және несиелердің төмен деңгейін (2025 жылдың 1-тоқсанының соңында 0,3%) атап өтіп, BBB, "Тұрақты" болжамын растады.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мақсатында банк тарифтерді ашық жариялайды, мерзімінен бұрын өтеуге заңды құқық береді және дауларды шешу үшін арнайы омбудсмен қызметін ұсынады.
Нарықтағы Орны және Бәсекелестері:
2025 жылдың шілде айындағы жағдай бойынша, Отбасы Банктің активтері 4,64 триллион теңгені құрап, Қазақстандағы 21 банктің арасында 4-ші орынды иеленді. Мемлекеттік субсидияланған ипотека нарығындағы үлесі шамамен 30 пайызды құрайды. Негізгі бәсекелестері – Halyk Bank, Kaspi.kz, ForteBank, BCC. Отбасы Банк өзінің эксклюзивті мемлекеттік тұрғын үй құрылыс жинақ мандатымен, ең төменгі бастапқы мөлшерлемелерімен және әлеуметтік бағдарламаларға бағытталғандығымен ерекшеленеді.
Банктің өсу траекториясы айтарлықтай: активтері 2019 жылғы 1,3 триллион теңгеден 2023 жылы 4,0 триллион теңгеге дейін өсті. Мемлекеттік үлесті азайту және стратегиялық инвесторларды тарту мақсатында акцияларды бастапқы орналастыруды (IPO) қарастыруда. Азия Даму Банкімен әйелдер және "жасыл" ипотека бағытындағы несие желілері бойынша серіктестік орнатқан. Өңірлік әкімдіктермен жастарға арналған тұрғын үй бағдарламалары бойынша да ынтымақтастық жасайды.
Ықтимал Қарыз Алушыларға Арналған Кеңестер:
- Ерте бастаңыз: Отбасы Банктің негізгі артықшылығы – тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі. Неғұрлым ерте салым ашып, қаражат жинауды бастасаңыз, соғұрлым мемлекеттік сыйлықақыны көп алып, жеңілдетілген пайызбен несие алу мүмкіндігіңіз артады.
- Бағдарламаларды зерттеңіз: Банк әртүрлі әлеуметтік топтарға арналған мамандандырылған бағдарламаларды (мысалы, "Ұмай", "Әскери баспана", жастар бағдарламалары) ұсынады. Өзіңізге сәйкес келетін бағдарламаны таңдап, оның талаптарын мұқият оқып шығыңыз. Бұл сізге ең қолайлы шарттарды алуға көмектеседі.
- Мобильді қосымшаны пайдаланыңыз: Қосымшаның кейбір кемшіліктері болғанымен, ол шоттарды басқару, төлемдер жасау және филиалға жазылу үшін ыңғайлы құрал болып табылады. Қолданар алдында ең соңғы нұсқасын жүктеп, тұрақты жұмыс істеуіне көз жеткізіңіз.
- Толық ақпарат алыңыз: Несие алуға өтінім бермес бұрын, пайыздық мөлшерлемелер, комиссиялар, ЖТПМ және өтеу кестесі туралы толық ақпаратты банк қызметкерлерінен немесе ресми веб-сайттан алыңыз. Құжаттарды мұқият оқып шығыңыз.
- Несие тарихыңызды тексеріңіз: Несиелік өтінімдерді мақұлдау кезінде банк сіздің несие тарихыңызға назар аударады. Таза несие тарихын сақтау маңызды.
Отбасы Банк Қазақстанда баспана алуға мүмкіндік беретін басты құралдардың бірі болып қала береді. Оның мемлекеттік қолдауы мен әлеуметтік бағдарламаларға бағытталуы оны көптеген қазақстандықтар үшін тартымды таңдау етеді. Дегенмен, кез келген қаржылық шешім қабылдамас бұрын, жеке жағдайыңызды мұқият бағалап, барлық ақпаратты тексеру қажет.
